Recensie juni 2007
Ontzagwekkend mooie uitvoering Vespers
Muziekrecensie: Lidy van der Spek, Leids Dagblad, 4 juni 2007
Onder leiding van de altijd weer bevlogen Hans van der Toorn zorgde Toonkunstkoor Leiden vrijdagavond voor een ontzagwekkend mooie uitvoering van Rachmaninovs Vespers; een geweldige prestatie! Sergej schreef als een van de laatste grote Romantische Russische componisten zijn Vespers tijdens de eerste wereldoorlog rond 1915. Inspiratie om deze avondgebeden te toonzetten sluimerde al jaren in hoofd en hart. Als 11-jarig jongetje luisterde hij in trance naar de rijke melodiek, mysterieuze sfeer en verscheidenheid aan klankkleuren tijdens de Russisch-Orthodoxe kerkdiensten die hij met zijn grootmoeder bezocht.
De welhaast verontrustende mengeling van jubel en eerbied weet Van de Toorn fascinerend te vangen. De gebeden zijn bezwangerd van menselijke emoties, als aanbidding, geluk, extase, overgave, dankbaarheid. Elke vorm van angst, verdriet of pijn wordt omgezet in ontzag en vreugdebetoon, wat een welhaast extatische koorzang oplevert. Margot Kalse leerde Toonkunst naast de pedagogiek van de zang ook het Russisch zo goed mogelijk uit te spreken. Taal en muziek gaan zo volstrekt natuurlijk in elkaar op.
Dit bepaald omvangrijke koor bezit zelfbewuste, zuiver zingende sopranen, betrouwbare homogene alten, en bassen die prachtig de diepte in kunnen. Helaas moet het kleine groepje tenoren opboksen en het vervolgens afleggen tegen deze drie-eenheid. Het gaat allemaal goed als ze kunnen vertrouwen op de anderen, zoals in de energiek gezongen 5e vesper ”Nu laat Gij Heer Uw dienaar gaan in vrede” als voor het oog van alle volken Gods heil zegeviert. Gelukkig zijn er maar weinig momenten dat de hoge mannenstemmen het helemaal alleen moeten doen, want je kwetsbaar opstellen is bepaald geen pretje.
Maar wat veel belangrijker is, is dat Toonkunst de Kunst van die waarachtig Russische Toon weet op te roepen. Werkelijk imposant zijn de zangers in weerbarstige maar o zo stralende vierstemmigheid. Meteen al in het eerste ”Priidite” (KOM! Laten wij buigen voor de koning onze God); een dramatisch weelderige, zachtzoemende klank die zo wezenlijk ligt besloten in de Russische taal en muziek. Vooral de sopranen aan de zee van klankkleuren een feestelijke toets. Samen met de alten kan het coloriet soms licht versluieren, wat wonderlijk mooi afsteekt tegen de sonore mannenstemmen, zoals in ”Kvalite” (Psallite: Looft de naam des Heren). In het steeds herhaalde Hallelujah bloeien kleur en dynamiek onweerstaanbaar op, van ijzig koel tot teder door de zon beschenen. De wederopstanding van Christus wordt resoluut en voluit aangekondigd door mannenstemmen, en afgesloten door lichte maar heel nadrukkelijk articulerende vrouwenstemmen. Hemels zwieren de sopranen boven de bijna zingzeggende alten die door de mannen zacht maar betekenisvol worden ondersteund: als een nedergedaalde heilige drieëenheid.
Vooral de tenor Adriaan Wouters laat zich als voorzanger/aanroeper helder en evocatief horen. Voor de alt Gunvor Ollongren is slechts een kleine rol weggelegd die ze simpelweg betekenis geeft.
